Ván bài sấp, ngửa tại Nay Pyi Taw
TTCT -Nhìn lại bối cảnh các “ông lớn” đang “húc nhau” ngay trong “ao nhà” của ASEAN là biển Đông, có thể cho rằng khuyến cáo “giải quyết một cách hòa bình” ấy thật đầy khôn ngoan. Thế nhưng...
Ngoại trưởng Mỹ John Kerry trao đổi với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc gặp riêng ở Hội nghị các ngoại trưởng ASEAN tại Nay Pyi Taw ngày 9-8 - Ảnh: Reuters
Trong bối cảnh trên biển Đông vừa tạm ngưng các biểu hiện xung đột trực diện, thay vào đó là đợt “nam tiến” bởi đoàn tàu cá của Trung Quốc, làm sao giảm và ngăn ngừa được căng thẳng là ưu tiên bức bách ở Hội nghị các ngoại trưởng ASEAN (AMM) và Diễn đàn an ninh khu vực (ARF) vừa kết thúc.
Tất nhiên, trên bề nổi vẫn là ngoại giao.
Như diễn văn khai mạc của Tổng thống nước chủ nhà Myanmar Thein Sein: “(Trong 47 năm qua)... Sự vắng mặt của chiến tranh và xung đột đã trở thành một biểu tượng của ASEAN. Thông qua môi trường hòa bình này, các nước thành viên ASEAN đã có thể mang lại phát triển kinh tế và phúc lợi cho đại đa số người dân... ASEAN hiện là một thị trường của 609 triệu người với 2.500 tỉ USD GDP... ASEAN sẽ sớm trở thành một cộng đồng đúng với phương châm: Một tầm nhìn, một bản sắc và một cộng đồng”.
Điều gì đang đe dọa ASEAN?
Trong thực tế xung đột lợi ích quốc gia hiện nay, quốc gia càng lớn càng tự cho phép phóng đại các lợi ích cốt lõi của mình, đồng thời càng khăng khăng những lợi ích cốt lõi đó là “bất khả tranh cãi”, khiến các nước nhỏ phải rơi vào tình thế “cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng”, có muốn liên kết hay không liên kết cũng bị lấn ép!
Thế nhưng bên dưới bề nổi hào hứng đón Cộng đồng kinh tế ASEAN 2015, còn có những nhỏ to đầy lo lắng giữa các quan chức ASEAN.
Bất cứ ai không sinh sống trong khu vực ASEAN và không theo dõi thời sự các nước thành viên ắt hẳn sẽ không khỏi thắc mắc “Họ lo ngại cái gì nhỉ?” khi nghe ông Thein Sein nói về tình hình ASEAN như sau:
“Các diễn biến hiện nay trên thế giới đang khiến chúng ta lo ngại nghiêm trọng. ASEAN cần thúc đẩy chính sách không liên kết của mình, tính năng động chuyên nghiệp hầu có thể giải quyết một cách hòa bình các tranh chấp và dị biệt... Trong (quá trình) tái cơ cấu các khuôn khổ chính trị và an ninh khu vực mới trong khu vực chúng ta, Hiệp ước hữu nghị và hợp tác Đông Nam Á sẽ vẫn là tài liệu cơ bản cho nỗ lực tương lai của chúng ta”.
Nhìn lại bối cảnh các “ông lớn” đang “húc nhau” ngay trong “ao nhà” của ASEAN là biển Đông, có thể cho rằng khuyến cáo “giải quyết một cách hòa bình” ấy thật đầy khôn ngoan. Thế nhưng thực tế lại cho câu trả lời khác.
Khái niệm “không liên kết” của thời kỳ chiến tranh lạnh phân cực thành hai khối dựa trên hai ý thức hệ đối cực liệu có còn nguyên giá trị nữa không, khi những đối đầu hiện tại không còn là những đối đầu ý thức hệ mà đơn thuần vì xung đột “lợi ích cốt lõi” giữa các quốc gia?
Và trong thực tế xung đột lợi ích quốc gia hiện nay, quốc gia càng lớn càng tự cho phép phóng đại các lợi ích cốt lõi của mình, đồng thời càng khăng khăng những lợi ích cốt lõi đó là “bất khả tranh cãi”, khiến các nước nhỏ phải rơi vào tình thế “cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng”, có muốn liên kết hay không liên kết cũng bị lấn ép!
Tiếng nói chung?
Trong tinh thần “trung lập” được phát pháo ngay từ phút khai mạc đó, điều duy nhất mà các ngoại trưởng ASEAN có thể nhất trí với nhau là “nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở biển Đông”, cho dù nhấn mạnh một cách chung chung như trước giờ và “bày tỏ quan ngại sâu sắc về các diễn biến gần đây” mà không nêu cụ thể điều gì đã xảy ra, “ai” đã làm những gì.
Các ngoại trưởng cũng đã chỉ “yêu cầu các bên nghiêm túc tuân thủ luật pháp quốc tế, không để tái diễn những hành động phức tạp”, đồng thời trở lại với điệp khúc cố hữu là “yêu cầu các bên cần thúc đẩy các biện pháp nhằm bảo đảm việc thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố về quy tắc ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) và sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử (COC), tuân thủ luật pháp quốc tế, UNCLOS 1982”, song không nói rõ bên nào đã không thực hiện DOC và trì hoãn COC, không chấp hành UNCLOS.
Cuối cùng, các ngoại trưởng cũng đã nhắc lại yêu cầu lẽ ra đang rất bức xúc là đề nghị các bên “giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, thực hiện kiềm chế, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực” mà không nêu rõ có ai đã cố tình dùng vũ lực mà chưa có cơ hội hay không...
Sau hội nghị, sáng thứ hai 11-8 Hoàn Cầu Thời Báo hí hửng nhận xét: “Không có đề cập cụ thể đến Trung Quốc trong tuyên bố. Thông cáo chung của các ngoại trưởng ASEAN công bố hôm chủ nhật đã bị trì hoãn do lẽ các thành viên cãi nhau về từ ngữ trong đoạn nói về biển Đông”.
Chính thái độ hớn hở vì “thoát nạn” này cho thấy Trung Quốc ý thức rất rõ nguy cơ bị điểm mặt là kẻ gây rối và rằng gây rối như thế là sai trái.
Trung Quốc bị một phen hú vía
Trả lờiXóa