TS. Nguyễn Sĩ Dũng - Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội: Phát ngôn cho xứng danh Nghị sĩ (09/11/2014)
Có lẽ nhiều năm rồi, đến Kỳ họp thứ 8, Quốc hội (QH) khóa 13 này, vấn đề năng lực làm đại biểu QH mới được đặt ra thẳng thắn và gay gắt trong các phiên thảo luận về Luật Tổ chức QH và Luật Bầu cử QH. Đây cũng là kỳ họp có nhiều chuyện làm nóng dư luận xã hội sau các phát ngôn của đại biểu. TS Nguyễn Sĩ Dũng - Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội có cuộc trò chuyện với ĐĐK về kỹ năng làm đại biểu, về năng lực phát ngôn và xây dựng hình ảnh mà đôi khi, những điều này lại chưa được coi trọng.
Ông Nguyễn Sĩ Dũng/Ảnh: Hoàng Long
Quyền miễn trừ đối với đại biểu QH ở Việt Nam không lớn, chỉ là tương đối
PV: Thưa ông, có thể hiểu về quyền miễn trừ của Đại biểu QH Việt Nam như thế nào? Và quyền của một nghị sĩ ở ta khác với các nước khác ở chỗ nào?
TS. Nguyễn Sĩ Dũng: Quyền miễn trừ của đại biểu QH có thể được hiểu là quyền được miễn trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, đây là một quyền tương đối hạn chế. Hiến pháp năm 2013 quy định: "Không được bắt, giam, giữ, khởi tố đại biểu QH nếu không có sự đồng ý của QH hoặc trong thời gian QH không họp, không có sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ QH; trong trường hợp đại biểu QH phạm tội quả tang mà bị tạm giữ thì cơ quan tạm giữ phải lập tức báo cáo để QH hoặc Ủy ban Thường vụ QH xem xét, quyết định”.
Như vậy, được sự đồng ý của QH hoặc của Ủy ban Thường vụ QH, thì các hành động áp đặt chế độ trách nhiệm hình sự vẫn có thể được tiến hành. Hay nói cách khác, QH hoặc Ủy ban Thường vụ QH có thể chấm dứt hiệu lực của quyền miễn trừ. Thực ra, quyền là quyền của QH, của Ủy ban Thường vụ QH đấy, nhưng thử hỏi khi một vị đại biểu đã phạm tội, thì QH hoặc Ủy ban Thường vụ QH có dễ dàng trong việc không đồng ý cho truy tố hay không?
Ở các nước, quyền miễn trừ của các nghị sĩ được áp dụng rất khác nhau. Ở một số nước, quyền này được coi là một quyền tuyệt đối: còn làm Nghị sĩ thì không thể bị truy tố. Ở một số nước khác, quyền này là khá hạn chế. Ví dụ, nghị sĩ chỉ có quyền miễn trừ khi ở trong nhà QH hoặc trên đường đi làm nhiệm vụ nghị sĩ của mình. Theo một nghiên cứu của Hiệp hội Tổng thư ký nghị viện, xu thế chung là quyền miễn trừ dành cho các nghị sĩ đang bị ngày càng giảm bớt trên phạm vi toàn cầu.
Làm sao có thể tranh luận một cách tự do, nếu chưa phát biểu đã lo bị kiện
Thưa ông, trên thế giới người ta còn nói tới đặc quyền của các Nghị sĩ. Đặc quyền khác với quyền miễn trừ như thế nào? Các đại biểu QH của nước ta có đặc quyền không?
- Đúng là trên thế giới, ngoài quyền miễn trừ ra người ta còn nói tới đặc quyền của các Nghị sĩ. Và để cho chế định nghị viện có thể vận hành được thì người ta coi trọng đặc quyền hơn quyền miễn trừ rất nhiều. Đặc quyền và quyền miễn trừ là hai khái niệm khác nhau. Đặc quyền là quyền không phải chịu trách nhiệm hình sự và dân sự về phát biểu và biểu quyết trong nghị viện. Còn quyền miễn trừ là quyền không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội.
Sở dĩ, đặc quyền quan trọng là vì nghị viện là nơi để tranh luận. Làm sao người ta có thể tranh luận một cách tự do, trung thực nếu như chưa phát biểu đã lo bị kiện- kiện đòi bồi thường danh dự, hoặc kiện đòi bồi thường thiệt hại.
Trong khi tất cả các Nghị sĩ trên thế giới đều có đặc quyền thì các đại biểu QH của chúng ta lại không có đặc quyền này. Pháp luật của nước ta không cho các vị đại biểu quyền này. Thực ra, Hiến pháp năm 1946 Khoản 2 Điều 40 đã dành cho các đại biểu đặc quyền này: "Nghị viên không bị truy tố vì lời nói hay biểu quyết trong Nghị viện”. Rất tiếc, sau khi chúng ta ban hành các hiến pháp mới thì tất cả các hiến pháp sau này kể cả Hiến pháp năm 2013 vừa được ban hành, đều không quy định về đặc quyền.
Đặc quyền quan trọng hơn quyền miễn trừ rất nhiều. Bởi vì, nếu có đặc quyền thì đại biểu mới có thể hoạt động có hiệu quả được. Tuy nhiên, vì không có đặc quyền nên khi phát biểu ý kiến, kể cả ở Hội trường các vị đại biểu QH của ta nên thận trọng. Đã có một vài đại biểu bị kiện đòi bồi thường thiệt hại hợp đồng. Mặc dù, vị đại biểu có liên quan này chưa phải bồi thường, thế nhưng rủi ro thua kiện và phải bồi thường vẫn treo lơ lửng.
Không có đặc quyền, hoạt động ở Nghị viện rất dễ rủi ro
Vì sao việc bỏ đặc quyền của Đại biểu theo ông là điều đáng tiếc?
- Rất đáng tiếc! Đặc quyền là điều kiện hết sức quan trọng để vận hành thể chế. Bởi vì, như đã nói ở trên, QH là nơi để tranh luận, nơi để nói. Quốc hội tiếng Pháp là "Parlement” có nghĩa là nói. Thế mà nói cái gì anh chẳng dám nói, nói gì anh cũng sợ thì làm sao anh tranh luận được, làm sao anh làm chức năng đại diện?! Hoạt động ở nghị viện mà không có đặc quyền thì sẽ có rủi ro.
Rủi ro cho đại biểu hay cho xã hội, thưa ông?
- Rủi ro cho đại biểu cũng chính là rủi ro cho xã hội. Bởi vì nếu không có đặc quyền, đại biểu sẽ không thể đại diện đầy đủ cho lợi ích đa dạng, chính kiến đa dạng của xã hội.
Ví dụ cụ thể trong trường hợp phát biểu của đại biểu làm thiệt hại về kinh tế, hoặc danh dự của tổ chức, cá nhân thì họ có quyền kiện mà đại biểu không được miễn trừ trách nhiệm?
Đọc thêm »
Bài viết rất hay
Trả lờiXóa